 |
| Φωτογραφία από Christian Fridell |
Σίγουρα το έχεις παρατηρήσει!
Περισσότερος εκνευρισμός, νοητική και σωματική κούραση , αδυναμία συγκέντρωσης , «ομίχλη» εγκεφάλου , έντονη ταραχή ως προς την εικόνα του εαυτού μα και του τρόπου ζωής μας.. Μήπως επιτρέψαμε όλοι (λίγο-πολύ) στα social media να μας επηρεάσουν;
Λένε πως όταν κάτι μας δίνεται δωρεάν , είναι ακριβώς γιατί εμείς είμαστε το «προϊόν» . Νέες τάσεις, νέα trends , νέοι τρόποι διασκέδασης, συνεχές περιεχόμενο που ανανεώνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, νέες πληροφορίες και πολλές (μα πάρα πολλές) λεπτομέρειες που μας κατακλύζουν καθημερινά. Είναι άλλωστε όλα όσα.. ζητήσαμε. Να περνάμε κάποιο χρόνο της ημέρας μας περισπασμένοι από τις σκέψεις, τα προβλήματα, τις ανησυχίες μας. Κι αν αυτή η περίσπαση, μας δημιούργεισαι περισσότερη κούραση από ότι ξεκούραση;
Ο εγκέφαλος μας, ενώ παραμένει ένα υπέροχο - τελευταίας τεχνολογίας- εργαλείο , έχει περιορισμένα αποθέματα ενέργειας και όσο περισσότερο το χρησιμοποιούμε τόσο «χάνει ενέργεια», σκέψου το όπως το κινητό σου. Και ενώ αναρωτιόμαστε πως γίνεται να νιώθουμε κουρασμένοι ενώ δεν κάναμε τίποτα και «απλώς χαζεύαμε» , ο εγκέφαλος προσλάμβανε τόση πολλή πληροφορία μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα που του «αδειάσαμε» όλη την.. μπαταρία!
Παρακολουθούμε ένα tik tok ή ένα reel και ξαφνικά το ένα γίνεται εκατό και τα «λίγα λεπτά , ίσα ίσα για ξεκούραση» γίνονται δύο ώρες.. όλοι το κάνουμε ή το έχουμε κάνει στο παρελθόν. Όση ώρα νομίζουμε πως ξεκουραζόμαστε ο εγκέφαλος μας προσπαθεί να διαχειριστεί και να ταξινομήσει την πληροφορία που δέχεται. Ταυτόχρονα ενώ δημιουργούνται εκατοντάδες trends (τάσεις : δοκιμασίες ή βίντεο κοινού περιεχομένου που δημιουργούν ή παρακολουθούν πολλοί άνθρωποι) μπαίνουμε σε μία διαδικασία να προλάβουμε να παρακολουθήσουμε τα όσα διαδραματίζονται.
Κάπως έτσι μπήκε στη ζωή μας το F.O.M.O , το οποίο δεν είναι κάποια σημερινή ανακάλυψη - πάντοτε υπήρχε σε διαφορετικές συνθήκες - και σχηματίζεται από τα αρχικά του Fear Of Missing Out, που σημαίνει αυτό το αίσθημα φόβου που δημιουργείται πως θα μείνουμε πίσω και θα χάσουμε κάτι συναρπαστικό που θα συμβεί. Ένα νέο τραγούδι, ένα νέο ευτράπελο που θα συμβεί σε έναν καλλιτέχνη, ένα βίντεο που θα διαρρεύσει χωρίς την έγκριση κάποιου, ακόμα και τραγικές ειδήσεις, σκηνές από σημεία δυστυχημάτων και η λίστα μεγαλώνει.
Βέβαια, αυτό δεν συμβαίνει μόνο στα social media , το νιώθουμε και μέσα στις παρέες, αν δεν καταφέρουμε να βγούμε με τους φίλους μας έχουμε το φόβο μήπως γίνει κάτι διασκεδαστικό - τρομακτικό - μοναδικό και εμείς δεν είμαστε εκεί. Η διαφορά στα social media είναι πως αυτός ο «φόβος» μπορεί να αφορά από ένα βίντεο που δεν είδαμε πρώτοι , μέχρι μία ειδοποίηση που «χάσαμε» σε μία ροή που «αναβλύζει» νέες πληροφορίες.
Αυτή η ανάγκη μας τώρα,
είτε να βρισκόμαστε στην εξέλιξη των γεγονότων
ή απλώς να «περισπάμε» το νοητικό (τη σκέψη μας) από όσα μας ταλανίζουν
ενισχύει και θρέφει την ανάγκη μας για «μικρές δόσεις ντοπαμίνης». Η σχεδίαση των social media και η γενικότερη τάση της γρήγορης και άμεσης ικανοποίησης αναγκών μας (που τις περισσότερες- αν όχι όλες τις φορές - αφορούν πλασματικές ανάγκες* ) από τις γρήγορες αγορές, το «γρήγορο» χρήμα (π.χ τζόγος), την γρήγορη σεξουαλική ικανοποίηση (π.χ πορνό), γρήγορο φαγητό κ.λ.π ενισχύει την αναζήτηση και θρέψη του εθισμού μας.
Το «like» (ένδειξη ''μου αρέσει'' για μία δημοσίευση που είτε έχω δημιουργήσει ή κάποιος άλλο την δημιούργησε) εκλύει την ίδια ντοπαμίνη στον εγκέφαλο μας όπως και η κατανάλωση του αγαπημένου μας φαγητού. Αυτή η ικανοποίηση (όπως και κάθε πράξη ικανοποίησης) μας ωθεί για επανάληψη, αναζητούμε τρόπους να νιώσουμε αυτήν την στιγμιαία απόλαυση και αυτό το βρίσκουμε με μεγάλη ποικιλία στον «παράδεισο των ψεύτικων απολαύσεων» , στα social media!
Με τον καιρό ο εγκέφαλος αναζητά αυτές τις μικρές εκρήξεις «ικανοποίησης και χαράς» , μειώνοντας αισθητά την αναζήτηση μακροχρόνιων συνθηκών χαράς και ικανοποίησης. Κάπου εδώ αν βρίσκεσαι ή κάποιος φίλος-η σου βρίσκεται στον χώρο των online γνωριμιών , έρχεται και η απάντηση στο ερώτημα «Γιατί οι άνθρωποι χάνονται μετά τα πρώτα μηνύματα- το πρώτο ραντεβού» κλπ ή «Γιατί ενώ τα λέμε τόσο καλά, δεν προχωράει». Ο άνθρωπος στην άλλη οθόνη έχει λάβει ήδη την έκρηξη ικανοποίησης του και προχωράει για την επόμενη.
Σιγά σιγά εθιστήκαμε σε αυτές τις εκρήξεις χαράς και η αναζήτηση σταθερής (και μόνιμης) έκλυσης ικανοποίσης μας φαντάζει πλέον «ξενέρωτη» εως και «ακατόρθωτη» μιας και θρέφουμε μέρα με την μέρα την ικανοποίηση μας με την αφοσίωση που έχουμε - όχι πλέον στον εαυτό μας- μα σε όλα τα εργαλεία του ψηφιακού κόσμου που έχουμε δημιουργήσει. Και πως κρατάς έναν «πελάτη» αφοσιωμένο; Τον ανταμοίβεις με νέες ειδοποιήσεις , με άτομα που ίσως γνωρίζει, με προϊόντα που ανταποκρίνονται στο προφίλ του, με πιστώσεις για διαφήμιση ή για «ένα ακόμη τελαυταίο» spin (π.χ στα φρουτάκια για να ποντάρεις δωρεάν ή με χαμηλότερο ρίσκο).
Και τι γίνεται άραγε όταν είμαστε υπερ-εκτεθιμένοι στην ντοπαμίνη;
Σταματάει να μας «πιάνει» , όπως ακριβώς σε μία εξάρτηση μετά την αύξηση της δοσολογίας περνάς σε άλλο ..εξαρτησιογόνο. Έτσι μπαίνουμε σε ένα κυνήγι ερεθισμάτων που θα μας δώσει την ίδια ή μεγαλύτερη ικανοποίηση οδηγώντας μας με μαθηματική ακρίβεια στην .. «ανηδονία» που σημαίνει την μειωμένη ευχαρίστηση από πράγματα που μέχρι χθες μας άρεσαν ή το μειωμένο ενδιαφέρον ενασχόλησης με οτιδήποτε άλλο μιας και τα «έχουμε παρατήσει» , δεν βρίσκουμε τίποτα το ενδιαφέρον σε ό,τι μας προσφέρεται.
Και τώρα ίσως αναρωτηθείς, είναι τόσο «κακά και φθονερά» τα social media; Όλα είναι ό,τι τους επιτρέψουμε να είναι. Χρειάζεται να θυμηθούμε πως είναι εργαλεία, όπως ακριβώς ένα σφυρί ή ένα μαχαίρι, και για κάθε εργαλείο υπάρχει μία ωφέλιμη και μία λιγότερο ωφέλιμη ή ακόμα και επικίνδυνη χρήση. Γι'αυτό και η κατανόηση του λόγου που χρησιμοποιούμε αυτό το εργαλείο όπως και η ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας για το τι θέλουμε να κερδίσουμε ή να καλύψουμε μέσω αυτού, μπορεί να μας δώσει ένα «ασφαλές» πεδίο χρήσης και πλοήγησης.
Η ανάπτυξη και η ενίσχυση της επίγνωσης μας , της ενσυνειδητότητας μας, δηλαδή η συνειδητή παρατήρηση και κατανόηση αυτού που κάνω και των λόγων για τους οποίους το κάνω, είναι και σε αυτήν την περίπτωση το κλειδί για να συνεχίσουμε να είμαστε τα δρώντα υποκείμενα της ζωής μας. Άλλωστε όταν δώσουμε σε κάποιον άλλον τον «έλεγχο» των συναισθημάτων και των σκέψεων μας έχουμε συμβάλλει και εμείς με την στάση μας στην «χειραγώγηση» μας.
Μάλλον θα χρειαστούμε ένα διαφορετικό.. κοκτέιλ για το καλοκαίρι μας..
και μάλλον όχι μόνο για το καλοκαίρι!
* Πλασματικές ανάγκες : ορίζονται από το κοινωνικό ή πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε, Π.χ η ανάγκη μας για την κτήση πολλών υλικών αγαθών
Διάβασε επίσης
«Ομίχλη» Εγκεφάλου, πως μας επηρεάζει;
Τι είναι η Ενσυνειδητότητα- Επίγνωση; (Μindfulness)
Μήπως έχουμε «εθιστεί» στην πληροφορία;
Ξενόγλωσσα άρθρα για τα social media και την ψυχική υγεία :
Smartphones, social media use and youth mental health
The EU wants to cure your teen’s smartphone addiction
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου