Μαθημένη Αβοηθησία - Πως σπάμε τον κύκλο;

click by Daniel Reche 

 

<<  Την μαθημένη αβοηθησία θα τη βρεις πίσω από τα ''και τι να κάνω τώρα'' , ''αφού δεν θα αλλάξει κάτι'' , ''ότι και αν κάνω δεν αλλάζει η κατάσταση'' , ''έμαθα να ζω με αυτό'' , ''δεν μπορώ να βασίζομαι σε εμένα, πάντα θα χρειάζομαι τους άλλους'' >>

 

Το 1967 ο Martin Seligman , ψυχολόγος και συγγραφέας , φέρνει στον χώρο της ψυχολογίας και της αυτοβοήθειας τον όρο ''μαθημένη αβοηθησία'' (Seligman & Maier, 1967) και είναι ο άνθρωπος που γύρισε την σφαίρα της έρευνας από την θεραπεία της ψυχικής ασθένειας στην ενίσχυση της ψυχικής υγείας για αυτό και θεωρείται ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας. 

Ως μαθημένη αβοηθησία λοιπόν , θεωρούμε την κατάσταση στην οποία ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σαν κάτι το μικρό και ασήμαντο μπροστά στις δυσκολίες της ζωής και στη ''μοίρα'' που του έλαχε, είναι η κατάσταση της παραίτησης και της ''απόσυρσης'' από τα γεγονότα ώστε να μη χρειαστεί να τα αντιμετωπίσει. 

Φυσικά αυτή η στάση δεν εδραιώθηκε εν μία νυκτί, η παραίτηση του ανθρώπου από τα γεγονότα έρχεται αν έχει εκτεθεί επανειλημμένα σε στρεσογόνες καταστάσεις και πλέον θεωρεί πως δεν έχει το απόθεμα της ψυχικής αντοχής ώστε να τις αντιμετωπίσει μα ούτε και γνώση του τρόπου αντιμετώπισης τους. 

Τι μπορεί να ενισχύσει την μαθημένη αβοηθησία;

• ένα περιβάλλον που δεν δίνει ελευθερία κινήσεων στα μέλη του με την δικαιολογία πως ''δεν μπορεί να κάνει το Χ πράγμα (καθόλου) ή καλά''
• ένα περιβάλλον που προωθεί την ανεπάρκεια του ατόμου με τη δικαιολογία πως ''δεν κάνει το Χ πράγμα σωστά''
• ένα περιβάλλον που δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να αναπτυχθεί συναισθηματικά με την δικαιολογία πως ''δεν έχει την κρίση για να πάρει αποφάσεις για τον εαυτό του'' 

Όταν η έκθεση μας σε τέτοια περιβάλλοντα και διαλόγους είναι παρατεταμένη, πόσω μάλλον σε κρίσιμες ηλικίες, το άτομο μαθαίνει πως δεν μπορεί να συμμετέχει στη ζωή του, αναπτύσσει μία στάση ανημποριάς και παραίτησης από τα δρώμενα. 

Η μαθημένη αβοηθησία μπορεί να εμφανιστεί μέσα στη σχέση γονέα- παιδιού, ερωτικών συντρόφων , εργασιακού περιβάλλοντος και φιλικών σχέσεων δημιουργώντας πολλά προβλήματα στη συμπεριφορά του ανθρώπου και ακαμψία στη στάση του προς τη ζωή. 

Είναι λοιπόν μία ψυχική ανταπόκριση μετά από μία τραυματική εμπειρία ή στρεσογόνα κατάσταση και πλέον συνδέεται τόσο με το μετατραυματικό στρες όσο και με την κατάθλιψη. Φυσικά, όποια συμπεριφορά επιφέρει τη μαθημένη αβοηθησία θεωρείται συναισθηματική και ψυχική κακοποίηση. 

Στο χώρο της προσωπικής ανάπτυξης και της αυτογνωσίας τοποθετούμε στη βάση του ταξιδιού μας την δύναμη της ευθύνης, ένας άνθρωπος που έχει περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής του (ή ένα μικρό μα έντονο μέρος της ζωής του) σε μία τέτοια κατάσταση δεν είναι σε θέση να θεωρήσει την ευθύνη του εαυτού του ούτε εφικτή μα ούτε και ως δώρο (: έχοντας την ευθύνη της ζωής μου μπορώ και να αλλάξω ό,τι πια δεν με ικανοποιεί) , για αυτό και η αντίδραση στο άκουσμα της ευθύνης θα είναι ακαριαία ... ''δεν μπορώ'' , ''δεν γίνεται'' ! 

Τα καλά νέα είναι ότι όπως το λέει και ο όρος αυτού του είδους η αβοηθησία είναι μαθημένη και έχοντας μάθει κάτι μπορούμε να το ''ξε-μάθουμε'' και να μάθουμε κάτι εκ νέου. Τα άσχημα νέα είναι πως όσο τραυματική και αν είναι αυτή η κατάσταση για τον εαυτό μας (ολιστικά), είναι το οικείο μας μέρος. Αυτό γνωρίσαμε ως κανονικότητα για αυτό και η αποδέσμευση από τέτοιες σχέσεις και συμπεριφορές γίνονται με πολλή δουλειά και προθυμία. 

Μαζί θα δούμε πως η ενσυνειδητότητα (mindfulness) μπορεί να μας κρατήσει υποστηρικτική  παρέα από το σημείο μηδέν στο σημείο που επιθυμούμε να φτάσουμε. Τα βήματα μας παραμένουν τα ίδια όπως και στις περισσότερες πρακτικές mindfulness, θα παρατηρήσουμε το μοτίβο της συμπεριφοράς μας την παρούσα στιγμή, σκόπιμα και χωρίς κριτική διάθεση. 

Τι νιώθω αυτή τη στιγμή; Είναι αυτό το πραγματικό συναίσθημα που έχω ή κρύβεται κάτι άλλο από κάτω; Τι είναι αυτό; Το αισθάνομαι και σωματικά; Νιώθω κάπου το βάρος του, την παρουσία του; Παρατήρησε τα συναισθήματα σου, τις σκέψεις σου και την ανταπόκριση του σώματος σου. Κράτησε την εστίαση σου στο τώρα, είσαι εδώ και τώρα .. είσαι ασφαλής. 

Τι ήταν αυτό που πυροδότησε τη συγκεκριμένη κατάσταση ή συμπεριφορά; 

Μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό; Αν όχι ξανά δες την κατάσταση, δεν μπορείς ή νομίζεις πως δεν μπορείς να κάνεις κάτι για αυτό; Υπάρχουν επιλογές ; Και αν ναι , ποιες είναι; Αν όχι, επίστρεψε στην αρχή, δεν υπάρχουν επιλογές ή πιστεύεις πως δεν υπάρχουν; Τι περνάει από το χέρι σου τη συγκεκριμένη στιγμή; 

Παρατήρησε τις σκέψεις σου, πως σου μιλάς μέσα στη μέρα; Πως μιλάς στους άλλους μέσα στην ημέρα; Πως αντιδράς στα γεγονότα που έρχονται προς τα εσένα; Τι μπορείς να κάνεις για αυτά; Έχεις την ευθύνη τους ή η μοναδική ευθύνη που έχεις είναι του εαυτού σου; Φέρε τον εαυτό σου στο κέντρο, τι μπορείς να κάνεις εσύ για αυτά; Μπορείς να κάνεις κάτι; 

Μπορείς να αναγνωρίσεις μία τέτοια συμπεριφορά , της μαθημένης αβοηθησίας, σε εσένα ή σε κάποιον άνθρωπο του περιβάλλοντος σου; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Πως σε επηρεάζουν στην καθημερινότητα σου; Δώσε χρόνο σε αυτή την ερώτηση, σε τι οφείλεται αυτό το μαθημένο μοντέλο συμπεριφοράς; 

Πάρε μία βαθιά εισπνοή και αργή εκπνοή. 

Ακόμα και η απλή αναγνώριση και κατανόηση του μπορεί να καταστεί απελευθερωτική! 

Παρατηρώντας τόσο τη συμπεριφορά μας όσο και τη συμπεριφορά των άλλων μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα σημάδια της μαθημένης αβοηθησίας και να απελευθερωθούμε από συμπεριφορές και καταστάσεις που δεν λειτουργούν πλέον για εμάς. Σε αυτό το ταξίδι ίσως χρειαστείς τη βοήθεια και άλλων ανθρώπων, ίσως νιώσεις πως συνεχίζεις τον φαύλο κύκλο της μαθημένης αβοηθησίας και σε ανθρώπους του περιβάλλοντος σου. 

Θυμήσου, μπορείς να σπάσεις τον κύκλο για να λάβεις μα και να δώσεις μία ποιοτική ζωή χωρίς βαρίδια που σε κρατούν σε ένα μη λειτουργικό περιβάλλον! 

Σημαντική Δήλωση Αποποίησης Ευθύνης : Οι παρούσες πληροφορίες , όπως και όλες οι πληροφορίες που χρησιμοποιούνται στο εν λόγω blog (Παρα..Φιλοσοφίες) χρησιμοποιούνται ενημερωτικά και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν γνωμάτευση ή αγωγή για αυτό και δεν επιτρέπεται να θεωρηθούν ως τέτοιες. Απευθυνθείτε σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας για την εξατομικευμένη προσέγγιση και εξυπηρέτηση σας.