Αυτοεκπληρούμενη προφητεία
&
Το ''φαινόμενο'' του Πυγμαλίωνα
Ο κοινωνιολόγος Robert Melton ανέπτυξε την θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας , ως ένα κοινωνικο-ψυχολογικό φαινόμενο στο οποίο οι προσδοκίες ή οι προβλέψεις του ατόμου εκπληρώνονται , καθώς ο άνθρωπος επιλέγει πράξεις που τον οδηγούν προς αυτή την εκπλήρωση.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;
- Διατηρούμε μία πεποίθηση , η οποία μπορεί να είναι και λανθασμένη (τις περισσότερες φορές μάλιστα είναι), ως την αλήθεια μας.
- Βασιζόμενοι στις πεποιθήσεις μας δημιουργούμε προσδοκίες , προσδοκούμε για ένα αποτέλεσμα το οποίο μάλιστα δεν είναι πάντοτε καλό ή με θετικό αντίκτυπο.
- Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες μας σκιαγραφούν την συμπεριφορά μας, συμπεριφερόμαστε δηλαδή σαν αυτή να είναι η αλήθεια μας.
- Από την συμπεριφορά μας λοιπόν (επομένως και τις πράξεις μας) δημιουργούμε ένα αποτέλεσμα. Το αποτέλεσμα αυτό επιβεβαιώνει την πεποίθηση μας.
Μπαίνουμε δηλαδή σε ένα αέναο κυνηγητό, σε μία διαρκή εκπλήρωση διαφόρων σκέψεων και προβλέψεων. Και τι επιφέρει το κυνηγητό; Κούραση, στρες, φοβίες, αλλαγή συμπεριφοράς, υιοθέτηση συνηθειών που δεν μας βοηθούν. Τη στιγμή μάλιστα που η επανάληψη αυτή ''αγκυρώνεται'' πάνω μας, στο νευρικό μας σύστημα, γίνεται καθημερινότητα μας και έτσι δεν μπορούμε να δούμε ή να αισθανθούμε τον αντίκτυπο αυτής της ''προφητείας''.
Έχεις συναντήσει αυτό το τρόπο σκέψης, επομένως και ζωής; Επίτρεψε μου να σου δώσω μερικά ακόμα παραδείγματα, ίσως σε κάποια από αυτά να δεις τον εαυτό σου. Αναλαμβάνεις μία εργασία ή ένα project είτε στο σχολείο ή στην ενήλικη ζωή σου και πιστεύεις βαθιά ότι θα αποτύχεις. Εκείνη την ώρα ξεκινάς να σχεδιάζεις βήμα βήμα την ''αποτυχία'' σου. Γιατί; Έμαθες να πιστεύεις βαθιά σαν αληθινό γεγονός πως δεν μπορείς να αναλάβεις τίποτα μόνος-η σου. Τι ξεκινάς να κάνεις;
Σαμποτάρεις τον εαυτό σου, θεωρείς πως και οι άλλοι περιμένουν από εσένα την αποτυχία σου. Συμπεριφέρεσαι ήδη σαν να έχεις αποτύχει. Και το ''σαν να'' παίρνει σάρκα και οστά και εκτυλίσσεται μπροστά σου. Είσαι στην ουσία ο συγγραφέας, ο σκηνοθέτης, ο πρωταγωνιστής και ο κομπάρσος κάθε κατάστασης που δημιουργείς! Κράτησε το αυτό, παρακάτω θα αντιστρέψουμε το σημείο από το οποίο βλέπουμε αυτή την κατάσταση. Πριν πάμε όμως σε αυτό ας δούμε άλλο ένα παράδειγμα.
Ήσουν 7 χρόνων και καθόσουν στο θρανίο σου με το διπλανό σου, μπροστά ήταν ο δάσκαλος ή η δασκάλα σου. Τότε ο/η εκπαιδευτικός ανέφερε πως ο Κώστας είναι καλύτερος μαθητής από τον Τάσο. Ο Τάσος είσαι εσύ. Και συνέχισε.. ''Ο Τάσος είναι καλό παιδί αλλά δεν έχει την δυναμική που έχει ο Κώστας. Για να πει δηλαδή την γνώμη του και να σηκώσει το χέρι του ακόμα και αν κάνει λάθος''.
Το παιδικό σου μυαλό και ο ψυχισμός σου το συγκράτησε. Ήσουν 4 χρόνων και προσπαθούσες να ανοίξεις ένα μπουκαλάκι με νερό. Η μαμά σου σου είπε πως δεν μπορείς γιατί το κάνεις λάθος. Και σήμερα ξυπνάς και δεν μπορείς να φέρεις σε πέρας ένα project. Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί κάποιος έσπειρε μέσα στο μυαλό σου μία πεποίθηση, μεγάλωσες και αυτός ο σπόρος άνθισε και έκανε και άλλους καρπούς και φούντωσε. Εσύ πήρες αυτή την πεποίθηση και με κάθε ευκαιρία την εκπληρώνεις, γιατί μοιάζει οικεία.
Τι θα συνέβαινε αν η μαμά ή ο/η εκπαιδευτικός σε είχε παροτρύνει να συνεχίσεις , έδειχναν έμπρακτα πως πιστεύουν σε εσένα και σου έδιναν ευκαιρίες πειραματισμού και εξέλιξης; Αφού είδαμε τι είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία πάμε να δούμε την ''θετική'' της όψη;
Για όλες τις περιπτώσεις λειτουργεί και ο αντίποδας. Εδώ τον συναντάμε καταγεγραμμένο στο 1965 όπου ο καθηγητής του Χάρβαρντ Robert Rosenthal διενέργησε ένα πείραμα σε μαθητές δημοτικού σχολείου. Ανέφερε πως θα διεξαχθεί ένα ειδικό τεστ IQ το οποίο θα ''έδειχνε'' ποιοι από τους μαθητές θα κατάφερναν πολλά στην ακαδημαϊκή τους πορεία. Και πράγματι συνέβη, το 20% των μαθητών που είχαν επιλεγεί διέπρεψαν (βάσει των κοινωνικών μας προτύπων) και οι προσδοκίες του δασκάλου επιβεβαιώθηκαν! Και τι το ''περίεργο'' έχει αυτό; Το τεστ ήταν ένα κλασικό τεστ IQ και η επιλογή των μαθητών έγινε με τυχαίο τρόπο..
''Το φαινόμενο του Πυγμαλίωνα'' όπως ονομάστηκε αργότερα, ή φαινόμενο Rosanthal , χρησιμοποιείται ευρέως σε κάποια εκπαιδευτικά συστήματα αλλά και μεγάλες εταιρείες στα τμήματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και όχι μόνο!
Τι μας μαθαίνει αυτό το ''φαινόμενο''; Όταν έχουμε υψηλές προσδοκίες από κάποιον, αυξάνεται και η απόδοση του. Δημιουργούμε έναν κύκλο εκπλήρωσης προσδοκιών, οι οποίες προσδοκίες φέρουν μία θετική επίδραση και ποιότητα στη ζωή μας. Άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος που τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες μελετούν την επίδραση των λέξεων, των σκέψεων και των προσδοκιών μας πάνω στην ύλη, στην πραγματικότητα μας!
Μιας και είμαστε σε αυτό το σημείο του άρθρου επίτρεψε μου να σου υπενθυμίσω μία αρχαία ρήση, μέτρον άριστον . Τι σημαίνει σε αυτή την περίπτωση; Όπως είναι ''άδικο'' να προεξοφλούμε το αποτέλεσμα μίας κατάστασης ως αποτυχημένης προσπάθειας, είναι επίσης ''άδικο'' να δημιουργούμε υπερβολικά υψηλές προσδοκίες είτε στον εαυτό μας ή στους άλλους μιας και το αποτέλεσμα δεν θα είναι το επιθυμητό. Αφού μάθαμε για αυτά τα δύο φαινόμενα, τι λες, πάμε να πειραματιστούμε;
- Ποιες είναι οι πεποιθήσεις που έχεις στη φαρέτρα σου; Ποια το προτερήματα και ποια τα μειονεκτήματα σου;
- Εφόσον τα καταγράψεις, ποιες είναι οι κινήσεις που μπορείς να κάνεις για να αναπτύξεις και να αυξήσεις την αυτοπεποίθηση σου ως προς τα προτερήματα σου; Η γνώση, η εξάσκηση; Πόσο χρόνο επιλέγεις να αφιερώσεις ώστε να δημιουργήσεις το κατάλληλο έδαφος για την επίτευξη του στόχου σου; Υπάρχει ένα χρονικό περιθώριο έξω από εσένα στο οποίο χρειάζεται να φέρεις κάτι σε πέρας;
- Έχοντας καταγράψει όλες τις σημαντικές πληροφορίες που αφορούν τα μέσα που έχεις για να το φέρεις σε πέρας, τον χρόνο μέσα στον οποίο βάζεις δράση και φυσικά το αποτέλεσμα που θέλεις να πάρεις, δημιούργησε την προσδοκία και σημείωσε την. Η προσδοκία θα αποτελέσει το καύσιμο για αυτό που έχεις να κάνεις.
Σκέψου πως μπορείς να επηρεαστείς και να επηρεάσεις λόγω των πεποιθήσεων και των προσδοκιών σου, σκέψου πως θα ήταν να δημιουργούσες ένα κλίμα υποστήριξης και αγάπης στο περιβάλλον σου, πόσο θα επηρέαζε τα δικά σου αποτελέσματα αλλά και των γύρω σου;
Περιμένω τις εντυπώσεις σου από αυτή την άσκηση, άσε το μυαλό σου να τα επεξεργαστεί και να καταλήξεις στα δικά σου συμπεράσματα! Θυμήσου, ό,τι διαβάζεις εδώ αποτελεί τροφή για σκέψη και όχι ''μασημένη τροφή''!
© Γεωργία Σώρου
© Παρα..Φιλοσοφίες
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου